“İLAHİ GÜÇ” BİLİM VE TEKNOLOJİDİR

21. Yüzyılda insanların günlük hayatında teknoloji kavramı artık alışılmış bir kavrama dönüştü. Teknoloji dendiği zaman her birey bir çok şey konuşabilir ve anlatabilir. Teknolojinin daha çok konuşulan yanı fiziksel özelliğidir (hardware). Halbuki teknolojinin bir başka kuramsal (software) boyutu da var. İnsanlar daha çok teknolojinin fiziksel özelliği üzerinde bilgiye sahipler. Çünkü teknolojinin fiziksel özelliği araçları kapsar. En basit örneği elimizdeki telefondur. Teknolojideki evrimin gelişimini bir diyakronik bütünlük içinde düşünmek gerekiyor.

Tarihin biraz gerisine gidelim, bilimin ve teknolojinin ürettiği ürünler insan dünyasında devrimler yarattığı gerçeğiyle yüzleşiyor. Bu gelişmeleri birden fazla başlık altında toplamak mümkün. Amacımız geçmiş insan toplumunun yaşadıkları tarihsel evreleri ve ekonomik problemleri anlatmak değil; bilimde ve teknolojide yaşanan evrimin ve dönüşümün kısa bir özetini yapmak olacaktır. ‘Doğa üstü’ bir şeyden söz edeceksek, bunun bilimden ve teknolojiden başka birşey olmadığını görüyoruz.

Bilim ve teknoloji alanında kimi sektörler vardır ki, bu sektörlerde görülen yenilikler, insan toplumunun ilerlemesinde kaldıraç görevi görmüşlerdir. Örneğin inşaat alanında yaşananlar, her çağın akışı içinde insan hayatını kolaylaştırmış ve insana her aşamada zaman kazandırmıştır. Ancak işin bir başka boyutunu mutlaka görmek gerekiyor. Teknoloji geliştikçe küreselleşme hız kazanırken, kapitalist kültür ve düşünme tarzı insana empoze edilirken, diğer yanda sömürüyü kabul gören bir insan yaratılmaya çalışıldı. Kapitalizm her alanda örgütlenme ve yayılma üstünlüğünü ele geçirdiği bir realite olduğu bilinmelidir. Teknolojik gelişmeyle devreye giren sermaye, global olarak halkları sömürge ağı ile denetim altına almıştır. Doğa ve insan kaynakları acımasız bir sömürü altında bulunuyor. Bugün; küreselleşme önüne geçilmez bir tehlike oluşturmaya devam ediyor. Teknolojideki evrime bakarsak, yada hatırlarsak, bugün yaşananları daha iyi anlarız.

Şöyleki :

I-Malzeme alanındaki gelişmeler; ilginç ve hızlı olmuştur. Betonun atası sayılan dövülmüş kil veya yanmış kireçtaşı’nın ilk kullanımı milattan önce 1300 yıllarda olduğu iddia edilir. Çelik’in ilk kullanım alanına girmesi ise milattan önce 1800’lu yıllara dayansa da, inşaat sektörünün temeli sayılan donatılı beton ve yapı çeliği 19. Yüzyılın ortalarında Avrupa ve Amerika’da kullanılmaya başlandı. Daha önce yapımı haftalar hatta aylar sürebilen bir yığma taş istinat duvarı 2-3 gün içerisinde donatılı beton ile yapılmaya başlandı. İnsana devasa bir zaman kazandıran her bilimsel ve teknolojik gelişme, bugün insanı başka bir evreye taşıyor. Teorik yazılımlar arttıkça, pratik değerler içinde yeniyi üretmek daha kolay oldu. Bugün kullanılan ve yapı mühendisliğinin temeli sayılan teoriler, 16 ve 19 Yüzyılları Euler, Bernoulli, Newton gibi sayısız bilim adamı tarafından hazırlandı ve uygulandı. Bilim ve teknoloji geliştikçe insan hayatına değişik boyutlarda yansıdı. Teknoloji geliştikçe iş gücünün verimi katlanarak artıyor. Peki çalışanlar artan zenginlikte nasıl bir pay alıyor. İşte bu soruya yanıt tek değişmeyen şey oldu.

2- Bilim ve Teknoloji 18-19-20. yüzyılda işsizlik yaratmıyordu. Tersine yeni iş alanlarına hızla vesile oluyordu. Zaman zaman kapitalist sistemde tıkanmalar göreceli olsada, bunlar kısa bir zaman diliminde aşıldı. İş gücüne olan ihtiyaç daha fazla arttı. Teorik analizler pratiğe yansıyınca yapı davranışı, malzemeye olan ihtiyaç, gerilimler, deplasmanlar, kuvvetler daha doğru ve daha hızlı hesaplandı. Bu “daha doğru” hesaplarla birlikte, daha önce 1-2 metre olan taş duvar kalınlıkları 30-40 cm’e, 1 metre olan kolon çapları 20-30 cm’e inmeye başladı. 19-20. Yüzyılda teknoloji geliştikçe iş gücüne olan ihtiyaç da azalma olmadı. Ağır ve yorucu olan işler yeni teknoloji ile çok yorucu olmaktan çıktı belli oranda. Kapitalizmin gelişim evresinde teknoloji hızla gelişme, yenilenme ve değişim yaşadı. Bu ilerleme çalışanların dünyasında değişik bir iş disiplini yarattı. İş saatinde kazanılan zaman patronun daha çok sömürmesine aracı oldu.

3-Teknolojik ilerleme kendi diyalektiği içinde zenginleşerek insan dünyasında etkili olmaya başladı. Her yeni teknoloji, insan dünyasında paradoksal sonuçlar yaratarak geliştiği ise bir başka gerçek oldu. Aslında kapitalizm insan evriminin doğal bir sonucu olarak gelişti ve etkili bir ekonomik sistem olmaya başladı . Çalışma dünyasında etkili olan 19. Yüzyılın ortalarında icat edilen hidrolik (su basıncı) ve pnömatik (hava basınçlı) makinaların üretilmesi insan dünyasında yeni bir dönemin başlangıcı diye biliriz. Bu araçlarla birlikte kazı yapmak, malzeme taşımak önemli bir gelişme oldu. İnsana en çok zaman kaybettiren ve en fazla zaman emek gücü gerektiren işler, çok daha hızlı ve daha az iş gücüyle yapılmaya başlandı. Yıllar sürebilen kazılar, haftalarla ölçülmeye başlandı. Bilim, ne kadar yeni teknoloji geliştirirse, iş gücüne olan ihtiyaç bir o kadar büyüdü.

20. Yüzyıl ile birlikte vinçler (matkap vs), beton mikserleri, elektrikli aletler ve belkide bunlar arasında en önemlisi içten yanmalı motor icat edildi. İçten yanmalı motor ve bunun taşıdığı yaratıcılık (tractor, bulldozer. vs), el arabalarını, kürekleri kazmaları ve hayvan kullanımını azalttı veya ortadan kaldırdı. Yani her yeni teknoloji, eski teknolojiyi tasfiye ederek gelişiyor. İnsan dünyası maddi ve manevi olarak yeniden şekilleniyor. Elbette teknolojinin gelişimi sadece bu yazdıklarımla sınırlı değildir. Kısaca anlatmaya çalıştığım teknolojik devrimin sürekli bir nitelik alarak ilerlediğini anlatmaktır. Bugün ise temel sorun; Kapitalist-emperyalist sistemi felsefi, ideolojik, ekonomik, kültürel ve politik olarak yeniden bir değerlendirmesini yapmak önem taşıyor. Böylece Komünizm insan dünyasında yeniden anlam kazanır.

Peki bu değişimlerin toplumda etkisi ne oldu? Şöyle örnekleyeyim:

İlk çağlardaki malzeme (beton, çelik, vs) eksikliklerinden, bilim ve teknolojik yetersizlik ve imkansızlıklardan dolayı, donemin büyük (ama günümüz şartları için göreceli olarak kolay) inşaat projeleri genel anlamda en ucuz iş gücünü, neredeyse sınırsız kullanarak, insanın çalışma şartlarını makulun da ötesinde zorlayarak yapıldı.

Bu dönemin en çarpıcı örneği olan, ve dünyanın ayakta kalan en eski 7 harikasından biri olan, Giza’daki 147 metre yüksekliğindeki büyük Mısır Piramidi, yunan tarihçi Herodotus’a göre 100.000 işçi tarafından 20 yılda (milattan önce 2560-2540 yılları arasında) inşaa edildi. Bugünkü bilim adamları ise, kullanılan iş gücünü 20.000 işçi ve 20 yıl olarak tahmin ediyorlar. Günümüzde hala bu çalışan emekçilerin işçi mi yoksa köle mi olduğu tartışma konusu. Ancak kim olursa olsun, dönemin şartları gereği karın tokluğuna, çok uzun çalışma saatleri boyunca, kol ve beden gücüne dayanarak çalıştıkları aşikar. İtalya’nın Pisa şehrinde bulunan ve yapımı 1172’de tamamlanan, 57 metre yüksekliğindeki ünlü Pisa Kulesinin yapimi tam 199 yil sürdü. ‘Kutsal’ Vatikan şehri’ndeki ünlü Aziz Peter Bazilikası, 1506 yılında, 144 yıllık inşaat sürecinden sonra tamamlandı. Amerika’nın New York şehrindeki Hürriyet Heykeli, 8 yıllık inşaat sonunda 1875 yılında bitti. Yine bu şehirde dönemlerinin en yüksek binaları olan 319 metre yüksekliğindeki Chrysler binasi ile 380 metre yüksekliğindeki Empire State Binası 2 yıllık inşaat süreçlerinin ardindan 1928 ve 1929 yıllarında tamamlandı ve son olarak, günümüzdeki en yüksek bina olan, yaklaşık 830 metre yüksekliğindeki Dubai’deki Burj Khalifa’nın yapımı 2 yıl sürdü.

Görüldüğü gibi zamanında inşa edilmesi mümkün bile olmayan yapılar artık 2-3 yıl içerisinde inşaa edilmeye başlandı. 850 yıl önce 199 yıl süren 157 metre yüksekliğindeki kule inşaatları (Pisa Kulesi), günümüzde 2-3 yılda tamamlanan 830 metre yüksekliğindeki inşaatlara dönüştü (Burj Khalifa).

Bu arada insan’a, daha doğrusu insan gücüne ne oldu? En kısa haliyle özetlersek: Burada asıl kazanan emekçi değil, işveren oldu. 20 yıllık teorik/ütopik bir çalışma süreci düşünelim. Emekçi açısından bakarsak, eski çağlarda 20 yıl boyunca sadece 1 büyük inşaat yaparken (Mısır Piramitleri), şimdi aynı sürede sayısız işlerde çalışabilir. Ama emek karşılığı olarak bunun bir pozitif yansıması yok. 20 yıl boyunca, normal kazanç neyse onu alacak. Yani çalışan açısında değişen bir şey olmuyor. Yaratılan zenginlikler, üretim araçlarını elinde bulunduran egemen sınıfın hesabına akıyor.

İşveren açısından bakarsak 20 yıl boyunca sadece Mısır Piramitleri’nin inşaatını bitirmek yerine, aynı sürede Chrysler binası, Eyfel Kulesi, Empire State Binası ve Burj Khalifa’yı bitirebilir.

Bunlardan edilen kazancı varın siz hesap edin. Teknoloji tarihi böyle bir sarmal içinde ilerleyerek gelişti. Bugünkü dijital ve nano teknoloji ise teknoloji dünyasında bir başka devrim olduğunu gerçeğini görmek zorundayız. Teknolojinin ilerleme hızına yetişme ve onun yarattığı değişikleri anlamak zaman alıyor.

Son olarak söz konusu edilmesi gereken bir başka nokta ise, hesaplama alanındaki gelişmeler olan bilgisayar teknolojisi olacak. Bu noktadaki gelişmeler başlı başına bir çok kitap konusu olmaya açıktır. Bilgisayarların ortaya çıkmasıyla, hesap kapasitesi ölçülemeyecek derecede arttı. Daha önce deprem ve rüzgar yükü altında bir binanın tepkisini incelemek aylar sürerken, günümüzdeki bilgisayarlarla bu işlem dakikalarla sınırlı hale geldi. Teknoloji devasa bir sıçrama yaparken, gelişen bilim ve teknoloji insan dünyasında etkisi ne oldu. Bu soruya yanıt başlı başına inceleme konusu.

Düne göre; daha yorucu olmayan iş alanları oluşmaya başladı. Ama teknolojiden doğan avantajlara ve zenginliklere egemen sınıf tek taraflı sahip oldu. Her teknoloji kendi tarihi içinde etkili sonuçlar bırakmıştır. Teknolojik değişmeler insanın hikayesi ile başladığını, her geçen zaman diliminde bir devrim yarattığını anlamak zor değildir. İnsan dünyasında ki her tarihsel sürecin ‘kaderini’ belirleyen bilim ve teknoloji oldu. Ama her çağda teknoloji ve bilim egemenlerin tekelinde oldu. Teknolojik gelişmelere baz hazırlayan bilim oldu. Teknoloji her çağda bilimsel ilkeler üzerinde gelişti kendisini yeniledi. Her çağda teknoloji insan hayatında kısa-uzun vadeli etkilerde bulundu.

Robert Pekoz

admin